Ιστορία της Μάνης

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΉ  ΚΑΙ ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ

Ωραία τρομερή , πεισματάρα,
Αγαπημένη Μάνη !
Σκληρή Πονεμένη
Ελλάδα-Μάνη !
ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΥΡΙΒΗΛΗΣ (Τα καπούλια του Λιονταριού)1

Το γεωγραφικό στίγμα της Μάνης εντοπίζεται στο νότιο τμήμα του βουνού εκείνου το οποίο ο Μυριβήλης αποκαλεί «αρσενικό όρος» και το οποίο «αποτύπωσε ,ανεξίτηλη πάνω της ,την άγονη , πέτρινη σφραγίδα του» . Η πέτρινη ,άγονη ,αλμυρή αυτή γη του Ταϋγέτου σφράγισε ανεξίτηλα του χαρακτήρα του Μανιάτη ,ο οποίος στο διάβα των αιώνων σφράγισε και αυτός με το δικό του τρόπο την Ελληνική ιστορία.
Στις επόμενες παραγράφους επιχειρείται μια αποτύπωση της ανθρώπινης παρουσίας στη Μάνη από τα πανάρχαια- προϊστορικά χρόνια μέχρι και σήμερα , και όταν είναι δυνατόν των δραστηριοτήτων των κατοίκων αυτού, του τόσο σκόπιμα ...παρεξηγημένου και ξεχασμένου τόπου.
Ο σκοπός αυτής της επισκόπησης είναι η ενημέρωση του επισκέπτη-αναγνώστη για το τι θα πει Μάνη και Μανιάτης ,γιατί «φθόνος γαρ τοις ζώσι προς το αντίπαλον, το δε μη εμποδών ανταγωνίστω ευνοία τετίμηται-Θουκιδίδης»

300-200000 π.ΧΤο 1978 στη σπηλιά Απήδημα της Μάνης γίνεται μια σημαντικότατη ανακάλυψη Παλαιοανθρωπολογικών ευρημάτων(δύο κρανία ηλικίας μεγαλύτερης των 200.000) που ανήκουν σε μορφή ανθρώπου προγενέστερη του σύγχρονου ανατομικά Homo Sapiensκαι ονομάστηκε Ταινάριος άνθρωπος. Ο τύπος αυτός παρουσιάζει αντιστοιχία με το κρανίο του Αραγκό της Ν.Γαλλίας και τον τύπο του Νεάντερταλ. Η σημασία αυτών των ευρημάτων είναι ότι συμβάλλουν σημαντικά στην επιβεβαίωση της άποψης, ότι ο άνθρωπος ξεκίνησε από την Αφρική και δια του Αιγαίου προωθήθηκε και έζησε στην Ευρώπη και οπωσδήποτε και στην Μάνη.
Στην ίδια σπηλιά αλλά στους ανώτερους στρωματογραφικούς ορίζοντες εντοπίσθηκαν ευρήματα(σκελετός γυναίκας )του τύπουΚρο Μινιόν (νεωτέρων δηλαδή Homo Sapiens ).

«...Τα δύο αυτά ευρήματα στο χώρο της Δυτικής Μάνης θα μπορούσαν να δώσουν θετικές απαντήσεις σε κρίσιμα ερωτήματα της ευρωπαϊκής ανθρωπολογίας»4

7-5000:
«
Το σπήλαιο Αλεπότρυπα κατοικείται τουλάχιστον από την αρχή της ΝΝ(5300 πΧ) όπως προκύπτει από τα ανασκαφικά δεδομένα και τις ραδιοχρονολογήσεις των στρωματικών επιχώσεων».

Τα παραπάνω ευρήματα ,η ευρεθείσα στα σπήλαια της Μάνης αρχέγονη βραχογραφία , τα ευρεθέντα κεραμικά , και αξιότεχνα κοσμήματα και άλλα αντικείμενα από χαλκό ,ασήμι και όστρακο μαρτυρούν και τεκμηριώνουν την ανθρώπινη παρουσία ,αλλά και τη συνεχή ανθρωπολογική εξέλιξη στη Μάνη από το το πανάρχαιο και προϊστορικό σκοτάδι μέχρι την αυγή του πολιτισμού.

5.000-1300 πΧ:Στα μυθικά χρόνια όταν οι Έλληνες είχαν ανακαλύψει επουράνιους και γήινους θεούς η Μάνη δεν ήταν δυνατό... να υστερήσει σε φαντασία αλλά και σεβασμό προς τον υπέρτατο κυρίαρχο της ζωής και του κόσμου, το θεό-Ήλιο. Και σε ένδειξη λατρείας στο ηλιόλουστο Ταίναρο χτίζεται ναός, αφιερωμένος στον Ήλιο-Απόλλωνα ,όπου λατρεύεται και η αδελφή του Σελήνη –Άρτεμη(Κάτοικοι Μινύες και Πέλεγες).

1250 π.Χ :Από διασταυρώσεις ιστορικών πηγών , αλλά και από συμπεράσματα αρχαιολογικών ευρημάτων αποδεικνύεται η ύπαρξη : Ναού του Ποσειδώνα στην ακτή του Ταινάρου , και Ιερό της Ιππολαίδος Αθήνας στην αρχαία Ιππόλα (Κηπούλα) στην Άνω Πούλα (Κάβο Γκρόσσο).Οι Δωριείς κατά την κάθοδόν τους ,όταν έφθασαν στο Ταίναρο το ονόμασαν Μεταπέα Άκρα και στη συνέχεια έγινε Κάβος Ματαπάς.

1110-1000 π.Χ( Εποχή Ομήρου):Αναφορά του Ομήρου σε αρχαίες πόλεις της Λακωνικής [Λαρύσια (Γύθειο) Λας, Τευθρώνη (Κότρωνας), Πύρριχος (Κάβαλος) , Μέσσην (Μέζαπος), Οίτυλος, Θαλάμες (Κατήφαρη), Γερήνια (Κάμπος ) Ενόπη]. Για τη Μέσσην αναφέρει : «Οιδ δ΄είχον κοίλην Λακεδαίμονα κητώεσσαν,Φαρίν τε Σπάρτην πολυτρήρωνά τε Μέσσην » που σημαίνει : « Έστειλεν άνδρες η κλειστή στα όρη Λακεδαίμων . Η Μέσση η πολυτρύγονη (με τα πολλά τρυγόνια) η Σπάρτη και η Φάρις [Μετάφραση Ιακώβου Πολυλά].

1000 π.Χ(Δωριείς στην Σπάρτη)Εγκατάσταση στην Σπάρτη μικρής ομάδας Δωριέων με αρχηγό τον Ηρακλείδη Αριστόδημο

800 π.Χ :ΟΛυκούργος (είναι βέβαιον ότι ζούσε το 776 π.Χ )Ο νομοθέτης και μεγάλος κοινωνικός αναμορφωτής της Σπάρτης, Λυκούργος .Το 776 π.Χ είχε μεγάλη φήμη (Δίσκος της Ολυμπίας) γιατί είχε πραγματοποιήσει την επανάσταση στις δωρικές πολεμικές ομάδες και τις είχε ,τελικά, ενώσει στην ενιαία πόλη της Σπάρτης δημιουργώντας το σπαρτιάτικο κράτος στη μορφή που το ξέρουμε.

800-400 π.Χ:Ιστορία της Σπάρτης και πολιτική της ακμής(Περίοικοι, είλωτες).

490-480 π.Χ :Περσικοί Πόλεμοι(Θερμοπύλες, Πλαταιές, Μυκάλη).

464 π.Χ:Μεγάλος Σεισμός: Κρίση στην Σπάρτη λόγω του θανάτου χιλιάδων ατόμων. Στο Ταίναρο : καταστροφή της Καινήπολης , ακμάζουσας παράλιας πόλης ευρισκομένης στην περιοχή της σημερινής Κυπάρισσου .
431 π.Χ:Έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου

379 π.ΧΗ Σπάρτη ήταν ισχυρότερη παρά ποτέ αλλά αρχίζει η διαφθορά αρχόντων και λαού .

371 π.Χ( Έναρξη της Πτώσης της Σπάρτης)Ήττα του στρατού της Σπάρτης από τους Θηβαίους υπό τον Επαμεινώνδα στα Λεύκτρα.

206-192 π.ΧΕξαναγκασμός σε αυτοεξορία από το Νάβη των πλουσίων και αντιδραστικών στις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις οικογενειών της Σπάρτης.
Εγκατάσταση των δυσαρεστημένων ή διωγμένων πλουσίων και αριστοκρατών Σπαρτιατών στη Μάνη και Ν. Λακωνική κυρίως στις παραλιακές πόλεις όπου επικρατούσαν οι περίοικοι με αποτέλεσμα τη δημιουργία και οργάνωση του «Κοινού των Λακεδαιμονίων» του οποίου την κηδεμονία μέχρι το 146 π.Χ ανέλαβαν οι Ρωμαίοι μαζί με τους φίλους και συμμάχους τους Αχαιούς .

146π.Χ(Αρχή της τοπικής ιστορίας):Κατά το χρόνο αυτό( το 146 π.Χ ο αυτοκράτορας της Ρώμης Αύγουστος με διαταγή του μετονόμασε το Κοινό των Λακεδαιμονίων σε Κοινόν των Ελευθερολακώνων) γίνεται κατάλυση της Συμπολιτείας(του Κοινού) και για το λόγο αυτό υποστηρίζεται ότι είναι η αρχή της αυτονομίας του «Κοινού των Λακεδαιμονίων» το οποίο θα αναδιοργανωθεί το 21 π. Χ ως «Κοινόν των Ελευθερολακώνων»,το οποίο διαλύθηκε το 297 μ.Χ από τον αυτοκράτορα της Ρώμης Δοκλητιανό

21 π.Χ :Γίνεται η αναδιοργάνωση του Κοινού των Ελευθερολακώνων. Οι πόλεις του κοινού αρχικά ήταν 24 και μετά έμειναν 18. τις οποίες κατονομάζει ο Παυσανίας: ΓύθειονΤευθρώνη (Κότρωνας) , Λας(Πασσαβάς) , Πύρριχος (Κάβαλος) ,Καινήπολη(Κυπάρισσος), ΟίτυλοςΛεύκτραΘαλάμαι , κ.λ.π . Από τις 18 οι 10 πρώτες ανήκουν στην περιοχή της Μάνης. Ο Παυσανίας δεν αναφέρει την Ιππόλα μεταξύ των πόλεων του Κοινού των Ελευθερολακώνων (Παυς.ΙΙΙ,21,7) ίσως επειδή στα χρόνια της περιήγησης ( το τρίτο τέταρτο του 2ου μΧ) αιώνα η Ιππόλα είχε ερημωθεί. Η επιγραφή όμως την οποία βρήκε ο Φόρστερ (Forster) στο Λεύκτρο της Μεσσηνιακής Μάνης το 1904 δείχνει ότι η Ιππόλα (Δυτικά της Κηπούλας-στην Άνω Πούλα) υπήρχε στα Ρωμαϊκά χρόνια και ήταν μία από τις πόλεις που ανήκαν στο Κοινό των Ελευθερολακώνων. Το απόσπασμα της επιγραφής είναι το ακόλουθο : «....και αποστείλαι γράμματα ποτί ταν πόλιν των Ιππολαίων και τους εφόρους ...».

Σε κάθε πόλη του Κοινού ανωτάτη αρχή είναι οι έφοροι και είχαν επικεφαλής τον πρέσβη των εφόρων Από επιγραφικά μνημεία προκύπτει ότι είχαν εφόρους οι πόλεις Γύθειο, Ταίναρο (Καινήπολη) , Πύρριχος, Ιππόλα και Γερήνια . Ταμία είχαν το Γύθειο και το Ταίναρο. Επιμελητή είχε η Καινήπολη . Αγορανόμο είχαν το Γύθειο και το Ταίναρο και Γυμνασιάρχη το Γύθειο και η Τευθρώνη. Οι πόλεις του Κοινού είχαν τη συναίσθηση ότι αποτελούν μια εθνότητα εκλέγουσες εκτός των άλλων και ένα στρατηγό , ο οποίος προϊστατο των πόλεων, ήταν δε και ο επώνυμος άρχων του κοινού. Η ύπαρξη Ταμία σημαίνει ότι είχαν κοινά χρήματα από συνεισφορές και φορολογίες.

160 μ.Χ :Ο περιηγητής Παυσανίας περιπλέει τη Μάνη και αναφέρει τις παραπάνω πόλεις.

395 μ.Χ:Οι Γότθοι με τον Αλάριχο καταστρέφουν την Σπάρτη και το Γύθειο και η Μάνη δέχεται για δεύτερη φορά τους Σπαρτιάτες πρόσφυγγες.

457-474 μ.Χ:Οι βάνδαλοι του Γιζέριχου κτυπούν τη Καινήπολη , τους οποίους όμως οι κάτοικοι της περιοχής τσάκισαν, όπως προκύπτει από το κείμενο του Προκοπίου"<<...Γιγέριχος γαρ...Ταινάρω(σ.σ: Καινήπολη) προσβαλείν επεχείρησεν,ενθένδε τε κατά τάχος αποκρουσθείς των οι επομένων αποβαλών ανεχώρησεν ουδενί κόσμω...>>. [Σε ελεύθερη μετάφραση : Ο Γιγέριχος επιτέθηκε κατά της Καινήπολης και αφού έχασε πολλούς τράπηκε σε άταχτη φυγή]

Από την εποχή την οποία αναφέρεται η πληροφορία του Προκοπίου μέχρι την εποχή που αναφέρεται για πρώτη φορά το όνομα Μαΐνη μεσολαβούν 400 Χρόνια. Το τι έγινε τα 400 χρόνια στο χώρο που σήμερα ονομάζεται Μάνη είναι το κρίσιμο πρόβλημα που απασχολεί την ιστορική έρευνα. Το βέβαιο είναι ότι κάποιοι λόγοι υποχρέωσαν τους Ελευθερολάκωνες να εγκαταλείψουν τα παράλια και να αποσυρθούν στα ορεινά. Ένας ιστορικά θεμελιωμένος λόγος είναι το ότι το ναυτικό των Αράβων σπέρνει την καταστροφή και τον όλεθρο στα ελληνικά παράλια. Ο άλλος λόγος είναι ενδεχομένως η σεισμική διέγερση της περιοχής τον 4οκαι 6ο αιώνα που είχε ως αποτέλεσμα (ίσως και από τα εκ του σεισμού δημιουργηθέντα παλιρροϊκά κύματα) την καταστροφή ή και καταβύθιση πολλών παραλίων πόλεων (το 375 μ.Χ τμήμα του Γυθείου καταβυθίσθηκε στη θάλασσα και τον 6ο αιώνα καταστράφηκε η Καινήπολη.)

5ος -6ος μ.ΧΕκχριστιανισμός Μάνης:
Με βάση τα γραπτά του Αυτοκράτορα του της Κωνσταντινουπόλεως Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου είχε διαμορφωθεί η αντίληψη ότι οι Μανιάτες ασπάσθηκαν το Χριστιανισμό τον 9ο αιώνα. Η αντίληψη όμως αυτή αποδείχθηκε εσφαλμένη από τη μελέτη τριών (3) παλαιοχριστιανικών εκκλησιών (του 5ου –6ου αιώνα) που εντοπίσθηκαν στην περιοχή της αρχαίας Καινήπολης (Άλικα και Κυπάρισσο) και μιας στο Τηγάνι-Κάστρο της Μάνης. Εφ’ όσον οι εκκλησίες αυτές είχαν ανεγερθεί στο διάστημα μεταξύ του 5ου και 6ου αιώνα ,είναι λογικό ο εκχριστιανισμός των κατοίκων της περιοχής να έχει γίνει πολύ πριν από την ανέγερση των εκκλησιών αυτών, γιατί οι πρακτικές δυσκολίες ανεγέρσεως οιουδήποτε κτίσματος(έλλειψη νερού, ασβέστη κ,λ.π) κατά την εποχή εκείνη ,μόνο από μεγάλη και ισχυρή θρησκευτική πίστη θα ήταν δυνατό να ξεπερασθούν. Η απόκτηση όμως μιας τόσο ισχυρής πίστης δεν ήταν δυνατό να γίνει από τη μια στιγμή στην άλλη , αλλά αντιθέτως απαιτούσε αρκετές δεκαετίες.
886-912 μ. Χ :ΤΟ Όνομα της Μαΐνης ως τοπωνύμιο (Επισκοπή της Μαΐνης )αναφέρεται για πρώτη φορά στο Τακτικό του Λέοντος του Σοφού και σε κείμενο του Κ. Πορφυρογέννητου , Αυτοκράτορα του Βυζαντίου. Αναφέρεται για πρώτη φορά στα Πατριαρχικά Αρχεία η «Επισκοπή της Μαΐνης».
945-988 μ. Χ:Επισκέπτεται τη Μάνη ο Όσιος Νίκων (Πολιούχος της Σπάρτης). Κτίζονται 10δες εκκλησίες κυρίως σε ορεινές τοποθεσίες.

1205 μ.ΧΆρχισε η κατάκτηση της Πελοποννήσου από τους Φράγκους. Ο ηγεμών των φράγκων Γουλιέλμος Βιλλαρδουΐνο κτίζει ή επισκευάζει τα κάστρα του Μυστρά (Μυζηθρά) της Μαΐνης , του Πασσαβά και των Λεύκτρων και οι Φράγκοι γίνονται κύριοι της Λακωνίας όχι όμως και της Μάνης.
1259 μ. Χ:Μάχη της Πελαγωνίας κατά την οποία συνελήφθη ο Γουλιέλμος και υποχρεώθηκε να επιστρέψει στους Έλληνες το Μιστρά, τη Μάνη, το Γεράκι και την Κιστέρναν .

1278 μ . Χ :Πέθανε ο Γουλιέλμος Βιλλαρδουΐνος, οπότε ουσιαστικά τελειώνει η κυριαρχία των Βιλλαρδουΐνων στην Πελοπόννησο, γιατί δεν άφησε απογόνους αρσενικούς.

1449 μ.Χ:
Ο ηγεμόνας του Μυστρά Κωνσταντίνος Παλαιολόγος στέφεται στο Ναό της Αγίας Σοφίας του Μυστρά Αυτοκράτορας του Βυζαντίου και φεύγει αμέσως για την Κωνσταντινούπολη ,συνοδευόμενος από τον ιστορικό Φραντζή ή Σφραντζή Γεώργιο, ο οποίος μετά την άλωση κατέφυγε στην Κέρκυρα και το 1460 έγινε μοναχός και έγραψε το Χρονικό του το οποίο σώθηκε σε δύο μορφές : Chronicon minus και Chronicon majus.

1460 μ .Χ :Τον Ιούλιο οι Τούρκοι χωρίς δυσκολία καταλάβανε την Πελοπόννησο και όλη η χώρα ελέγχεται από αυτούς εκτός από τα φρούρια του Άργους , του Ναυπλίου, της Μεθώνης, της Κορώνης και του Ναυαρίνου .

1479 μ .Χ :Οι Ενετοί συνθηκολογήσανε με τους Τούρκους και ένας από τους όρους της συνθήκης ήταν η παραχώρηση της Μάνης στους Τούρκους .

1480 μ .Χ :Οι Τούρκοι κινούνται σε μεγάλο μέρος του εσωτερικού της Μάνης, αλλά αναγκάζονται από τους Μανιάτες να αποχωρήσουν από το εσωτερικό της .

1540 μ .Χ : Οι Ενετοί εγκαταλείπουν την Πελοπόννησο.

1571-1615 μ .Χ :Οι Μανιάτες αναζητούν συμμάχους για να πολεμήσουν τους Τούρκους(Ισπανούς, Δούκα του Νεβέρ κ.λ.π).

1645-1669 μ .Χ : Συμμετοχή των Μανιατών στον πόλεμο για την Κρήτη(Μοροζίνης).

1684 μ .Χ : Νέα Σύμπραξη Ενετών και Μανιατών.

1685 μ .Χ : Νέα Εισβολή των Τούρκων στη Μάνη
1699 μ .Χ : Η Πελοπόννησος υπό τους Ενετούς , αλλά οι Μανιάτες που είχαν αγωνισθεί με τα όπλα τους για να διώξουν τους Τούρκους , πίστευαν πως ήταν σύμμαχοι και όχι υπήκοοι των Ενετών, οι οποίοι το αποδέχτηκαν.

1714 μ .Χ : Η Βενετοκρατία διήρκεσε στην Πελοπόννησο μέχρι το 1715. Το 1714 ο Σουλτάνος απεφάσισε την ανάκτηση της Πελοποννήσου. Γίνεται συμβιβασμός των Μανιατών για να προστατεύσουν τον τόπο τους κάτω από την απειλή 200.000 Τούρκων και έλλειψη συμμάχων. Οι Τούρκοι κατέλαβαν τη Βαρδούνια (περιοχή Βόρεια του Γυθείου) μέχρι το κάστρο του Πασσαβά , αφήνοντας άθικτη τη λοιπή Μάνη και στην ουσία εντελώς αυτόνομη . Ουσιαστικά όμως οι Τούρκοι κατάφεραν να εξασφαλίσουν σε κάποιο βαθμό τον έλεγχο της Μάνης. Οι Μανιάτες κατ’ αυτόν τον τρόπο έμειναν απερίσπαστοι από πολέμους έξω των ορίων της περιοχής τους για 50 σχεδόν χρόνια (μέχρι την επανάσταση του 1770) αλλά δεν έχασαν τον προσανατολισμό τους , παραμένοντες σταθεροί στην ιδέα ελευθερίας , πάντοτε έτοιμοι να ξανακτυπήσουν τον κατακτητή.

1769-1770 μ .Χ- Ορλωφικά: Παρά τις επιφυλάξεις τους προς τις υποσχέσεις της Ρωσίδας Αυτοκράτειρας και του Ορλώφ, οι Μανιάτες συγκρότησαν δύο «Σπαρτιατικάς Λεγεώνας» , κατέλαβαν το Μιστρά και έφθασαν μέχρι την Τρίπολη και την Πύλο. Οι Μανιάτες πάλεψαν και χύσανε πολύ αίμα, αλλά η επανάσταση αυτή απέτυχε.

1771 μ .Χ Εισβολή των Τουρκαλβανών. Μετά την αποτυχία της επανάστασης του 1770 ακολούθησε η εισβολή των Τουρκαλβανών οι οποίοι επιδόθηκαν σε άγριες σφαγές και λεηλασίες που παρατάθηκαν μέχρι το 1779. Η λοιπή έξω της Μάνης περιοχή βρίσκεται στα χέρια των Τουρκαλβανών. Οι Μανιάτες προέβαλαν αντίσταση στον Αλμυρό Δυτικά και Ανατολικά του βουνού Τρικέλι και έτσι οι τουρκαλβανοί δεν μπήκαν στη Μάνη , αλλά αναγκάσθηκαν να αναγνωρίσουν την επικυριαρχία των Τούρκων και να υποταχθούν σε διορισμένο -Έλληνα όμως- μπέη .

1776 μ .Χ : Διορίζεται ο πρώτος Μπέης στη Μάνη(Τζανέττος Κουτήφαρης). Η Μάνη χωρίζεται από το Μοριά και έκτοτε βρίσκεται στη δικαιοδοσία του αρχηγού της ναυτικής δυνάμεως των Τούρκων .Οι Τούρκοι διέγνωσαν ότι μόνο η απειλή του μακροχρόνιου αποκλεισμού από τη θάλασσα θα ασκούσε αποτελεσματική πίεση στους Μανιάτες, γιατί θα είχε σοβαρές επιπτώσεις στον επισιτισμό των κατοίκων της. Οι ηγεμόνες(μπέηδες ) της Μάνης ήταν πρόσωπα που έχαιραν μεγάλης εκτίμησης σε όλη τη Μάνη και ανήκαν σε ισχυρές οικογένειες του τόπου .

1780 μ .Χ : ΟΙ Μανιάτες εκδιώχνουν τους Τούρκους από το Κάστρο του Πασσαβά και κατέλαβαν τον κάμπο του Μαυροβουνίου και το Γύθειο.

1791 μ .Χ : Ο Λάμπρος Κατσώνης μαζί με τον πατέρα του Οδυσσέα Ανδρούτσου εγκαταστάθηκαν στο κάστρο του Πόρτο-Κάγιο και κήρυξε μαζί με τους Μανιάτες επανάσταση ,αλλά μετά από την απειλή Τούρκων και Γάλλων απεχώρησε.

1819 μ .Χ : Την 1η Οκτωβρίου οι πρόκριτοι της Μάνης υπό την ηγεσία των Μαυρομιχαλέων, Γρηγοράκηδων και Τρουπάκηδων , οι οποίοι είχαν μυηθεί εις τα της Φιλικής Εταιρίας, συνήλθαν στις Κιτριές, όπου συντάσσεται Πρωτόκολλο αδελφότητας και υπακοής στον ηγεμόνα της Μάνης εν όψει του επικειμένου ιερού αγώνα κατά των Τούρκων.
Η Μάνη ως ορμητήριο του Αγώνα.Πολύ προ της επαναστάσεως του 1821 είχε καταστεί κοινή και πανελλήνια πεποίθηση στη συνείδηση του Έθνους η ιδέα ότι μόνο στη Μάνη θα ήταν δυνατό να προετοιμασθεί και ξεκινήσει ο ιερός Αγώνας, γιατί αυτή η νοτιότατη γωνιά της Πελοποννήσου υπήρξε το μοναδικό καταφύγιο και άσυλο των κατά καιρούς διωκομένων ,αλλά και το οπλοστάσιο, το στρατόπεδο, η ακρόπολη του Ελληνισμού και η μοναδική σχεδόν κοιτίδα της Ελευθερίας του Έθνους. Η πραγματικότητα αυτή ήταν αναγνωρισμένη από όλους όσοι κατά καιρούς σκέφθηκαν να εξεγείρουν τους Έλληνες , όπωςοι Βενετοί, η Μεγάλη Αικατερίνη, ο Μέγας Ναπολέων, ο Ρήγας Φεραίος, η Φιλική Εταιρία και ο Υψηλάντης.
Ολόκληρη η Μάνη, προ της επανάστασης , είχε περίπου πληθυσμό 60.000 κάτοικους περίπου από τους οποίους ο 10.000 μπορούσαν να φέρουν όπλα και το μεγαλύτερο μέρος τους ήταν εμπειροπόλεμοι και άριστοι σκοπευτές σε αντίθεση με όλους σχεδόν τους άλλους Έλληνες, οι οποίοι ήταν πρακτικά αδύνατον να φέρουν όπλα και κατά συνέπεια να είναι καλοί σκοπευτές και γενικά καλοί χειριστές των όπλων.

6η Ιαν. 1821 Ο Κολοκοτρώνης έφθασε στην Καρδαμύλη Εκεί μαζί με τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη , τους προκρίτους και τους άλλους αρχηγούς της Μάνης προπαρασκεύαζαν το ξεσηκωμό .

23 Μαρ. !821 Οι Μανιάτες με επικεφαλής τον ηγεμόνα τους τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη εισέβαλαν στη Μεσσηνία, κατέλαβαν την Καλαμάτα και την 23η Μαρτίου !821 κήρυξαν την έναρξη του Αγώνα. Παραλλήλως οι Μανιάτες της Αν. Μάνης υπό την ηγεσία των Γρηγορακάκηδων, Τζαννετάκηδων, Κοσσονάκων και Πετροπουλάκηδων εισέβαλαν στη Λακεδαίμονα και την περιοχή της Μονεμβασίας της οποίας το κάστρο κυριεύθηκε την 23η Ιουλ.1821. Η ανδρεία κα η πολεμική εμπειρία των Μανιατών συνέβαλε σημαντικά στις νικηφόρους Μάχες στα στενά του Αγ. Αθανασίου , του Βαλτετσίου και στην άλωση της Τριπολιτσάς.

21-24 Ιουν.1826 : Οι Μανιάτες κατατρόπωσαν και ταπείνωσαν ακόμη και τον Ιμπραήμ που επεχείρησε να καταλάβει τη Μάνη και τον ανάγκασαν να τραπεί σε φυγή, μετά τη πανωλεθρία που έπαθε στην Βέργα του Αλμυρού , στο Διρό 25 Ιουν.1826 , στο Πολυάραβο την 28η Αυγ. 1826 και σε άλλες Μάχες γύρω από τα όρια της Μάνης.

Η Μάνη μετά την απελευθέρωσηΤα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης από τον Τουρκικό ζυγό, οι Μανιάτες μαθημένοι στη μακρά και συνεχή αυτονομία και ασυδοσία τους ήταν δύσκολο να προσαρμοσθούν στις απαιτήσεις ενός οργανωμένου κράτους(χωροφύλακες, νόμοι , δικαστήρια , βαρύγδουποι πολιτικοί κ.λ.π) . Οι Μανιάτες έχοντας προσφέρει τα πάντα για τον αγώνα, και με το δίκιο τους πιστεύοντας, ότι χωρίς αυτούς δεν θα είχε ξεκινήσει και πραγματοποιηθεί η απελευθέρωση της Ελλάδας , ανέμεναν και δικαίως απαιτούσαν από το Κράτος κάποια ιδιαίτερη μεταχείριση για να αμβλυνθούν τα προβλήματα επιβιώσεως που ενυπήρχαν, λόγω του αγόνου του εδάφους , του δύσβατου της περιοχής , της έλλειψης νερού , φυσικών εμπορικών λιμένων και στοιχειώδους ακόμα οδικού δικτύου.
Αντί όμως της ευνοϊκής μεταχειρίσεως που ανέμεναν αντιμετώπισαν την προκλητική και εν πολλοίς ασεβή προς τους αγωνιστές στάση των ανθρώπων του περιβάλλοντος του Κυβερνήτη Καποδίστρια, που μετέβαλε τα αρχικώς ευνοϊκά συναισθήματα που έτρεφαν για αυτόν οι Μανιάτες και τα μετέτρεψε σε σχεδόν εχθρικά . Οι Μανιάτες όμως ουδέποτε επιδοκίμασαν την άδικη δολοφονία του Καποδίστρια , που είχε ελατήρια καθαρώς προσωπικά .

1834 : Οι προκλήσεις προς τους Μανιάτες συνεχίσθηκαν και κατά τον χρόνο της Αντιβασιλείας του Όθωνα . Χαρακτηριστικό γεγονός είναι η απόπειρα του Μάουερ να κρημνίσει τους πύργους τους . Οι προκλήσεις αυτές είχαν ως αποτέλεσμα την ένοπλη αντίσταση των Μανιατών και την αιχμαλωσία ολόκληρης φάλαγγας Βαυαρικού στρατού .
Στη συνέχεια ο Όθων έστειλε στη Μάνη το Συνταγματάρχη Φέβερ , ο οποίος κατόρθωσε με ήπια μέσα, διπλωματικότητα και καλό και σεβαστό λόγο να προσεταιρισθεί τους Μανιάτες , οι οποίοι έγιναν θερμοί φίλοι του .
Έκτοτε ,πλην ορισμένων ταραχών –που ήταν οι τελευταίες-και έγιναν κατά το διάστημα της Μεσοβασιλείας (1862-63 ) , η Μάνη παρά την πλήρη εγκατάλειψη της από το Κράτος προόδευσε γενικώς και κυρίως προσέφερε μέγιστες υπηρεσίας στη συνέχεια σε όλες τις απαιτήσεις του Έθνους για θυσία αίματος, όπως στις επόμενες χρονολογίες περιγράφεται:
1866-69 : Εκατοντάδες εμπειροπόλεμοι Μανιάτες , ακόμη και ενθουσιώδεις φοιτητές αποβιβάσθηκαν κρυφά στην Κρήτη για τον αγώνα της απελευθέρωση της(1867) και πολλοί ήταν εκείνοι που εξέπνευσαν εκεί την τελευταία πνοή τους.
1904-1912 : Μακεδονικός Αγώνας:
Ο Παύλος Μελάς είχε πρωτοπαλικάρια Μανιάτες . Με Μανιάτες οπλαρχηγούς εισχωρεί κρυφά στα Μακεδονικά εδάφη για να διοργανώσει την εκδίωξη των Βουλγάρων κομιτατζή-δων. Και μετά το θάνατό του οι Μανιάτες
 (Καπετάν «Γέρμας» , Καπετάν « Ματαπάς» , Καπετάν «Ταΰγετος» , Καπετάν Τσιμπίδας , Καπετάν Νικηφόρος και πολλοί άλλοι) πρωτοστατούν στο απελευθερωτικό κίνημα της Μακεδονίας.

Αργότερα:Στους Βαλκανικούς Πολέμους ,στον Α'Π.Π, και στην Μικρασιατική Εκστρατεία οι Μανιάτες ήταν όχι μόνο απλά παρόντες , αλλά είτε ως απλοί στρατιώτες είτε ως οπλίτες βαθμοφόροι είτε ως Αξιωματικοί ήταν πάντοτε εκεί , στην πρώτη γραμμή του μετώπου και του πυρός.

Στο Β'Π.Π. σε ένα Μανιάτη συνταγματάρχη (το Δαβάκη) η Παναγιά ανέθεσε την αναχαίτιση του θρασύτατου ιταλικού Φασισμού πάνω στις αετοράχες της Πίνδου με ό,τι αυτό σήμαινε για την Ελληνική, Ευρωπαϊκή και Παγκόσμια κοινή γνώμη και ιστορία.
Η Μάνη μετά το 1950Μετά την πολυτάραχη και καταστροφική 10ετία του 1940 η περιοχή της Μάνης λόγω και της εγκατάλειψης από το Κράτος σχεδόν ερημώθηκε αφού ο παραγωγικός πληθυσμός του Μανιάτικου τόπου αναγκάσθηκε να ξενιτευτεί (Σύμφωνα με την απογραφή του 1991 ο πληθυσμός όλης της Μάνης Λακωνικής και Μεσσηνιακής ήταν 19.992 κάτοικοι.)

Οι Μανιάτες που αναγκάσθηκαν να ξενιτευτούν διαπρέπουν στα μεγάλα αστικά κέντρα του Πειραιά , της Αθήνας και του εξωτερικού.
Αν και οι Μανιάτες για πολλά χρόνια λείπουν από τον τόπο τους, επιτυχημένοι ή μη σιγά-σιγά ξαναγυρίζουν στις πατρογονικές εστίες όχι για να κατοικήσουν μόνιμα , αλλά για να ξανακτίσουν τα μνημεία και τους τάφους των παππούδων και των γονέων τους και για να συντηρήσουν ή να μεγαλώσουν τα πατρογονικά σπίτια τους σε ένδειξη σεβασμού και θαυμασμού στο αίμα, στα δάκρυα και στον ιδρώτα αυτών που κουβάλησαν από πολύ μακριά το νερό , και την άμμο , αυτών που ξαγκίστρωσαν από την πεισματάρα μανιάτικη γη τις κοφτερές , τις καυτερές και ασουλούπωτες πέτρες και τις έπλασαν σε συμμετρικά και πανέμορφα πελεκητά αγκωνάρια και αυτών που έφτιαξαν το ασβέστη στα καμίνια που καίγανε τα κούτσουρα της τιμημένης ελιάς.
Σήμερα οι Μανιάτες είναι σεμνά περήφανοι για τον τόπο τους: το Ψυχοπομπείο στο Ναό του Ποσειδώνος στο Ταίναρο, το Γύθειο, την Τευθρώνη (Κότρωνας) , τη Λας (Πασσαβάς) , το Πύρριχο (Κάβαλο) ,την Καρδαμύλη, την Καινήπολη (Κυπάρισσος), το Οίτυλο, τα Λεύκτρα, τις Θαλάμες τη Γερήνια (Κιτριές;), την Ιππόλα, τη Μέσσα, τη Βέργα , το Δυρό, την Τσίμοβα , το Τηγάνι, το Γέρο Λιμένα ,το Πόρτο-Κάγιο το Ταΰγετο και τις 100άδες των βυζαντινών εκκλησιών τους, τον Αϊ Λιά , το δάσος της Βασιλικής , τις 10άδες των πύργων της τις δεκάδες των παραδοσιακών οικισμών, τις ρούγες, τα καλντερίμια , τα μονοπάτια τα κολοσσόπιστα (κολόσπιτα) , τις κάτασπρες κροκαλένιες παραλίες και τα μαγευτικά χρυσαφένια ηλιοβασιλέματα.
Τα τελευταία χρόνια οργανώνονται σε πολλούς συλλόγους και σωματεία για να μπορέσουν να προσφέρουν ότι είναι δυνατόν στα εγκαταλελειμμένα αλλά περήφανα χωριά τους που πάντοτε τα θυμούνται με αγάπη και νοσταλγία.
Τη θύμηση της Μάνης
της πέτρας και του αέρα της Μάνης
θα την παίρνω πάντα μαζί μου
όπου πηγαίνωΣαν φυλακτό.
(Γιώργος Φτέρης-Τσιμπιδάρος 
Μάνη, Πατρίδα μου, 1976)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

LinkWithin

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...

Ιστορία της Μάνης

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΉ  ΚΑΙ ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ

Ωραία τρομερή , πεισματάρα,
Αγαπημένη Μάνη !
Σκληρή Πονεμένη
Ελλάδα-Μάνη !
ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΥΡΙΒΗΛΗΣ (Τα καπούλια του Λιονταριού)1

Το γεωγραφικό στίγμα της Μάνης εντοπίζεται στο νότιο τμήμα του βουνού εκείνου το οποίο ο Μυριβήλης αποκαλεί «αρσενικό όρος» και το οποίο «αποτύπωσε ,ανεξίτηλη πάνω της ,την άγονη , πέτρινη σφραγίδα του» . Η πέτρινη ,άγονη ,αλμυρή αυτή γη του Ταϋγέτου σφράγισε ανεξίτηλα του χαρακτήρα του Μανιάτη ,ο οποίος στο διάβα των αιώνων σφράγισε και αυτός με το δικό του τρόπο την Ελληνική ιστορία.
Στις επόμενες παραγράφους επιχειρείται μια αποτύπωση της ανθρώπινης παρουσίας στη Μάνη από τα πανάρχαια- προϊστορικά χρόνια μέχρι και σήμερα , και όταν είναι δυνατόν των δραστηριοτήτων των κατοίκων αυτού, του τόσο σκόπιμα ...παρεξηγημένου και ξεχασμένου τόπου.
Ο σκοπός αυτής της επισκόπησης είναι η ενημέρωση του επισκέπτη-αναγνώστη για το τι θα πει Μάνη και Μανιάτης ,γιατί «φθόνος γαρ τοις ζώσι προς το αντίπαλον, το δε μη εμποδών ανταγωνίστω ευνοία τετίμηται-Θουκιδίδης»

300-200000 π.ΧΤο 1978 στη σπηλιά Απήδημα της Μάνης γίνεται μια σημαντικότατη ανακάλυψη Παλαιοανθρωπολογικών ευρημάτων(δύο κρανία ηλικίας μεγαλύτερης των 200.000) που ανήκουν σε μορφή ανθρώπου προγενέστερη του σύγχρονου ανατομικά Homo Sapiensκαι ονομάστηκε Ταινάριος άνθρωπος. Ο τύπος αυτός παρουσιάζει αντιστοιχία με το κρανίο του Αραγκό της Ν.Γαλλίας και τον τύπο του Νεάντερταλ. Η σημασία αυτών των ευρημάτων είναι ότι συμβάλλουν σημαντικά στην επιβεβαίωση της άποψης, ότι ο άνθρωπος ξεκίνησε από την Αφρική και δια του Αιγαίου προωθήθηκε και έζησε στην Ευρώπη και οπωσδήποτε και στην Μάνη.
Στην ίδια σπηλιά αλλά στους ανώτερους στρωματογραφικούς ορίζοντες εντοπίσθηκαν ευρήματα(σκελετός γυναίκας )του τύπουΚρο Μινιόν (νεωτέρων δηλαδή Homo Sapiens ).

«...Τα δύο αυτά ευρήματα στο χώρο της Δυτικής Μάνης θα μπορούσαν να δώσουν θετικές απαντήσεις σε κρίσιμα ερωτήματα της ευρωπαϊκής ανθρωπολογίας»4

7-5000:
«
Το σπήλαιο Αλεπότρυπα κατοικείται τουλάχιστον από την αρχή της ΝΝ(5300 πΧ) όπως προκύπτει από τα ανασκαφικά δεδομένα και τις ραδιοχρονολογήσεις των στρωματικών επιχώσεων».

Τα παραπάνω ευρήματα ,η ευρεθείσα στα σπήλαια της Μάνης αρχέγονη βραχογραφία , τα ευρεθέντα κεραμικά , και αξιότεχνα κοσμήματα και άλλα αντικείμενα από χαλκό ,ασήμι και όστρακο μαρτυρούν και τεκμηριώνουν την ανθρώπινη παρουσία ,αλλά και τη συνεχή ανθρωπολογική εξέλιξη στη Μάνη από το το πανάρχαιο και προϊστορικό σκοτάδι μέχρι την αυγή του πολιτισμού.

5.000-1300 πΧ:Στα μυθικά χρόνια όταν οι Έλληνες είχαν ανακαλύψει επουράνιους και γήινους θεούς η Μάνη δεν ήταν δυνατό... να υστερήσει σε φαντασία αλλά και σεβασμό προς τον υπέρτατο κυρίαρχο της ζωής και του κόσμου, το θεό-Ήλιο. Και σε ένδειξη λατρείας στο ηλιόλουστο Ταίναρο χτίζεται ναός, αφιερωμένος στον Ήλιο-Απόλλωνα ,όπου λατρεύεται και η αδελφή του Σελήνη –Άρτεμη(Κάτοικοι Μινύες και Πέλεγες).

1250 π.Χ :Από διασταυρώσεις ιστορικών πηγών , αλλά και από συμπεράσματα αρχαιολογικών ευρημάτων αποδεικνύεται η ύπαρξη : Ναού του Ποσειδώνα στην ακτή του Ταινάρου , και Ιερό της Ιππολαίδος Αθήνας στην αρχαία Ιππόλα (Κηπούλα) στην Άνω Πούλα (Κάβο Γκρόσσο).Οι Δωριείς κατά την κάθοδόν τους ,όταν έφθασαν στο Ταίναρο το ονόμασαν Μεταπέα Άκρα και στη συνέχεια έγινε Κάβος Ματαπάς.

1110-1000 π.Χ( Εποχή Ομήρου):Αναφορά του Ομήρου σε αρχαίες πόλεις της Λακωνικής [Λαρύσια (Γύθειο) Λας, Τευθρώνη (Κότρωνας), Πύρριχος (Κάβαλος) , Μέσσην (Μέζαπος), Οίτυλος, Θαλάμες (Κατήφαρη), Γερήνια (Κάμπος ) Ενόπη]. Για τη Μέσσην αναφέρει : «Οιδ δ΄είχον κοίλην Λακεδαίμονα κητώεσσαν,Φαρίν τε Σπάρτην πολυτρήρωνά τε Μέσσην » που σημαίνει : « Έστειλεν άνδρες η κλειστή στα όρη Λακεδαίμων . Η Μέσση η πολυτρύγονη (με τα πολλά τρυγόνια) η Σπάρτη και η Φάρις [Μετάφραση Ιακώβου Πολυλά].

1000 π.Χ(Δωριείς στην Σπάρτη)Εγκατάσταση στην Σπάρτη μικρής ομάδας Δωριέων με αρχηγό τον Ηρακλείδη Αριστόδημο

800 π.Χ :ΟΛυκούργος (είναι βέβαιον ότι ζούσε το 776 π.Χ )Ο νομοθέτης και μεγάλος κοινωνικός αναμορφωτής της Σπάρτης, Λυκούργος .Το 776 π.Χ είχε μεγάλη φήμη (Δίσκος της Ολυμπίας) γιατί είχε πραγματοποιήσει την επανάσταση στις δωρικές πολεμικές ομάδες και τις είχε ,τελικά, ενώσει στην ενιαία πόλη της Σπάρτης δημιουργώντας το σπαρτιάτικο κράτος στη μορφή που το ξέρουμε.

800-400 π.Χ:Ιστορία της Σπάρτης και πολιτική της ακμής(Περίοικοι, είλωτες).

490-480 π.Χ :Περσικοί Πόλεμοι(Θερμοπύλες, Πλαταιές, Μυκάλη).

464 π.Χ:Μεγάλος Σεισμός: Κρίση στην Σπάρτη λόγω του θανάτου χιλιάδων ατόμων. Στο Ταίναρο : καταστροφή της Καινήπολης , ακμάζουσας παράλιας πόλης ευρισκομένης στην περιοχή της σημερινής Κυπάρισσου .
431 π.Χ:Έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου

379 π.ΧΗ Σπάρτη ήταν ισχυρότερη παρά ποτέ αλλά αρχίζει η διαφθορά αρχόντων και λαού .

371 π.Χ( Έναρξη της Πτώσης της Σπάρτης)Ήττα του στρατού της Σπάρτης από τους Θηβαίους υπό τον Επαμεινώνδα στα Λεύκτρα.

206-192 π.ΧΕξαναγκασμός σε αυτοεξορία από το Νάβη των πλουσίων και αντιδραστικών στις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις οικογενειών της Σπάρτης.
Εγκατάσταση των δυσαρεστημένων ή διωγμένων πλουσίων και αριστοκρατών Σπαρτιατών στη Μάνη και Ν. Λακωνική κυρίως στις παραλιακές πόλεις όπου επικρατούσαν οι περίοικοι με αποτέλεσμα τη δημιουργία και οργάνωση του «Κοινού των Λακεδαιμονίων» του οποίου την κηδεμονία μέχρι το 146 π.Χ ανέλαβαν οι Ρωμαίοι μαζί με τους φίλους και συμμάχους τους Αχαιούς .

146π.Χ(Αρχή της τοπικής ιστορίας):Κατά το χρόνο αυτό( το 146 π.Χ ο αυτοκράτορας της Ρώμης Αύγουστος με διαταγή του μετονόμασε το Κοινό των Λακεδαιμονίων σε Κοινόν των Ελευθερολακώνων) γίνεται κατάλυση της Συμπολιτείας(του Κοινού) και για το λόγο αυτό υποστηρίζεται ότι είναι η αρχή της αυτονομίας του «Κοινού των Λακεδαιμονίων» το οποίο θα αναδιοργανωθεί το 21 π. Χ ως «Κοινόν των Ελευθερολακώνων»,το οποίο διαλύθηκε το 297 μ.Χ από τον αυτοκράτορα της Ρώμης Δοκλητιανό

21 π.Χ :Γίνεται η αναδιοργάνωση του Κοινού των Ελευθερολακώνων. Οι πόλεις του κοινού αρχικά ήταν 24 και μετά έμειναν 18. τις οποίες κατονομάζει ο Παυσανίας: ΓύθειονΤευθρώνη (Κότρωνας) , Λας(Πασσαβάς) , Πύρριχος (Κάβαλος) ,Καινήπολη(Κυπάρισσος), ΟίτυλοςΛεύκτραΘαλάμαι , κ.λ.π . Από τις 18 οι 10 πρώτες ανήκουν στην περιοχή της Μάνης. Ο Παυσανίας δεν αναφέρει την Ιππόλα μεταξύ των πόλεων του Κοινού των Ελευθερολακώνων (Παυς.ΙΙΙ,21,7) ίσως επειδή στα χρόνια της περιήγησης ( το τρίτο τέταρτο του 2ου μΧ) αιώνα η Ιππόλα είχε ερημωθεί. Η επιγραφή όμως την οποία βρήκε ο Φόρστερ (Forster) στο Λεύκτρο της Μεσσηνιακής Μάνης το 1904 δείχνει ότι η Ιππόλα (Δυτικά της Κηπούλας-στην Άνω Πούλα) υπήρχε στα Ρωμαϊκά χρόνια και ήταν μία από τις πόλεις που ανήκαν στο Κοινό των Ελευθερολακώνων. Το απόσπασμα της επιγραφής είναι το ακόλουθο : «....και αποστείλαι γράμματα ποτί ταν πόλιν των Ιππολαίων και τους εφόρους ...».

Σε κάθε πόλη του Κοινού ανωτάτη αρχή είναι οι έφοροι και είχαν επικεφαλής τον πρέσβη των εφόρων Από επιγραφικά μνημεία προκύπτει ότι είχαν εφόρους οι πόλεις Γύθειο, Ταίναρο (Καινήπολη) , Πύρριχος, Ιππόλα και Γερήνια . Ταμία είχαν το Γύθειο και το Ταίναρο. Επιμελητή είχε η Καινήπολη . Αγορανόμο είχαν το Γύθειο και το Ταίναρο και Γυμνασιάρχη το Γύθειο και η Τευθρώνη. Οι πόλεις του Κοινού είχαν τη συναίσθηση ότι αποτελούν μια εθνότητα εκλέγουσες εκτός των άλλων και ένα στρατηγό , ο οποίος προϊστατο των πόλεων, ήταν δε και ο επώνυμος άρχων του κοινού. Η ύπαρξη Ταμία σημαίνει ότι είχαν κοινά χρήματα από συνεισφορές και φορολογίες.

160 μ.Χ :Ο περιηγητής Παυσανίας περιπλέει τη Μάνη και αναφέρει τις παραπάνω πόλεις.

395 μ.Χ:Οι Γότθοι με τον Αλάριχο καταστρέφουν την Σπάρτη και το Γύθειο και η Μάνη δέχεται για δεύτερη φορά τους Σπαρτιάτες πρόσφυγγες.

457-474 μ.Χ:Οι βάνδαλοι του Γιζέριχου κτυπούν τη Καινήπολη , τους οποίους όμως οι κάτοικοι της περιοχής τσάκισαν, όπως προκύπτει από το κείμενο του Προκοπίου"<<...Γιγέριχος γαρ...Ταινάρω(σ.σ: Καινήπολη) προσβαλείν επεχείρησεν,ενθένδε τε κατά τάχος αποκρουσθείς των οι επομένων αποβαλών ανεχώρησεν ουδενί κόσμω...>>. [Σε ελεύθερη μετάφραση : Ο Γιγέριχος επιτέθηκε κατά της Καινήπολης και αφού έχασε πολλούς τράπηκε σε άταχτη φυγή]

Από την εποχή την οποία αναφέρεται η πληροφορία του Προκοπίου μέχρι την εποχή που αναφέρεται για πρώτη φορά το όνομα Μαΐνη μεσολαβούν 400 Χρόνια. Το τι έγινε τα 400 χρόνια στο χώρο που σήμερα ονομάζεται Μάνη είναι το κρίσιμο πρόβλημα που απασχολεί την ιστορική έρευνα. Το βέβαιο είναι ότι κάποιοι λόγοι υποχρέωσαν τους Ελευθερολάκωνες να εγκαταλείψουν τα παράλια και να αποσυρθούν στα ορεινά. Ένας ιστορικά θεμελιωμένος λόγος είναι το ότι το ναυτικό των Αράβων σπέρνει την καταστροφή και τον όλεθρο στα ελληνικά παράλια. Ο άλλος λόγος είναι ενδεχομένως η σεισμική διέγερση της περιοχής τον 4οκαι 6ο αιώνα που είχε ως αποτέλεσμα (ίσως και από τα εκ του σεισμού δημιουργηθέντα παλιρροϊκά κύματα) την καταστροφή ή και καταβύθιση πολλών παραλίων πόλεων (το 375 μ.Χ τμήμα του Γυθείου καταβυθίσθηκε στη θάλασσα και τον 6ο αιώνα καταστράφηκε η Καινήπολη.)

5ος -6ος μ.ΧΕκχριστιανισμός Μάνης:
Με βάση τα γραπτά του Αυτοκράτορα του της Κωνσταντινουπόλεως Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου είχε διαμορφωθεί η αντίληψη ότι οι Μανιάτες ασπάσθηκαν το Χριστιανισμό τον 9ο αιώνα. Η αντίληψη όμως αυτή αποδείχθηκε εσφαλμένη από τη μελέτη τριών (3) παλαιοχριστιανικών εκκλησιών (του 5ου –6ου αιώνα) που εντοπίσθηκαν στην περιοχή της αρχαίας Καινήπολης (Άλικα και Κυπάρισσο) και μιας στο Τηγάνι-Κάστρο της Μάνης. Εφ’ όσον οι εκκλησίες αυτές είχαν ανεγερθεί στο διάστημα μεταξύ του 5ου και 6ου αιώνα ,είναι λογικό ο εκχριστιανισμός των κατοίκων της περιοχής να έχει γίνει πολύ πριν από την ανέγερση των εκκλησιών αυτών, γιατί οι πρακτικές δυσκολίες ανεγέρσεως οιουδήποτε κτίσματος(έλλειψη νερού, ασβέστη κ,λ.π) κατά την εποχή εκείνη ,μόνο από μεγάλη και ισχυρή θρησκευτική πίστη θα ήταν δυνατό να ξεπερασθούν. Η απόκτηση όμως μιας τόσο ισχυρής πίστης δεν ήταν δυνατό να γίνει από τη μια στιγμή στην άλλη , αλλά αντιθέτως απαιτούσε αρκετές δεκαετίες.
886-912 μ. Χ :ΤΟ Όνομα της Μαΐνης ως τοπωνύμιο (Επισκοπή της Μαΐνης )αναφέρεται για πρώτη φορά στο Τακτικό του Λέοντος του Σοφού και σε κείμενο του Κ. Πορφυρογέννητου , Αυτοκράτορα του Βυζαντίου. Αναφέρεται για πρώτη φορά στα Πατριαρχικά Αρχεία η «Επισκοπή της Μαΐνης».
945-988 μ. Χ:Επισκέπτεται τη Μάνη ο Όσιος Νίκων (Πολιούχος της Σπάρτης). Κτίζονται 10δες εκκλησίες κυρίως σε ορεινές τοποθεσίες.

1205 μ.ΧΆρχισε η κατάκτηση της Πελοποννήσου από τους Φράγκους. Ο ηγεμών των φράγκων Γουλιέλμος Βιλλαρδουΐνο κτίζει ή επισκευάζει τα κάστρα του Μυστρά (Μυζηθρά) της Μαΐνης , του Πασσαβά και των Λεύκτρων και οι Φράγκοι γίνονται κύριοι της Λακωνίας όχι όμως και της Μάνης.
1259 μ. Χ:Μάχη της Πελαγωνίας κατά την οποία συνελήφθη ο Γουλιέλμος και υποχρεώθηκε να επιστρέψει στους Έλληνες το Μιστρά, τη Μάνη, το Γεράκι και την Κιστέρναν .

1278 μ . Χ :Πέθανε ο Γουλιέλμος Βιλλαρδουΐνος, οπότε ουσιαστικά τελειώνει η κυριαρχία των Βιλλαρδουΐνων στην Πελοπόννησο, γιατί δεν άφησε απογόνους αρσενικούς.

1449 μ.Χ:
Ο ηγεμόνας του Μυστρά Κωνσταντίνος Παλαιολόγος στέφεται στο Ναό της Αγίας Σοφίας του Μυστρά Αυτοκράτορας του Βυζαντίου και φεύγει αμέσως για την Κωνσταντινούπολη ,συνοδευόμενος από τον ιστορικό Φραντζή ή Σφραντζή Γεώργιο, ο οποίος μετά την άλωση κατέφυγε στην Κέρκυρα και το 1460 έγινε μοναχός και έγραψε το Χρονικό του το οποίο σώθηκε σε δύο μορφές : Chronicon minus και Chronicon majus.

1460 μ .Χ :Τον Ιούλιο οι Τούρκοι χωρίς δυσκολία καταλάβανε την Πελοπόννησο και όλη η χώρα ελέγχεται από αυτούς εκτός από τα φρούρια του Άργους , του Ναυπλίου, της Μεθώνης, της Κορώνης και του Ναυαρίνου .

1479 μ .Χ :Οι Ενετοί συνθηκολογήσανε με τους Τούρκους και ένας από τους όρους της συνθήκης ήταν η παραχώρηση της Μάνης στους Τούρκους .

1480 μ .Χ :Οι Τούρκοι κινούνται σε μεγάλο μέρος του εσωτερικού της Μάνης, αλλά αναγκάζονται από τους Μανιάτες να αποχωρήσουν από το εσωτερικό της .

1540 μ .Χ : Οι Ενετοί εγκαταλείπουν την Πελοπόννησο.

1571-1615 μ .Χ :Οι Μανιάτες αναζητούν συμμάχους για να πολεμήσουν τους Τούρκους(Ισπανούς, Δούκα του Νεβέρ κ.λ.π).

1645-1669 μ .Χ : Συμμετοχή των Μανιατών στον πόλεμο για την Κρήτη(Μοροζίνης).

1684 μ .Χ : Νέα Σύμπραξη Ενετών και Μανιατών.

1685 μ .Χ : Νέα Εισβολή των Τούρκων στη Μάνη
1699 μ .Χ : Η Πελοπόννησος υπό τους Ενετούς , αλλά οι Μανιάτες που είχαν αγωνισθεί με τα όπλα τους για να διώξουν τους Τούρκους , πίστευαν πως ήταν σύμμαχοι και όχι υπήκοοι των Ενετών, οι οποίοι το αποδέχτηκαν.

1714 μ .Χ : Η Βενετοκρατία διήρκεσε στην Πελοπόννησο μέχρι το 1715. Το 1714 ο Σουλτάνος απεφάσισε την ανάκτηση της Πελοποννήσου. Γίνεται συμβιβασμός των Μανιατών για να προστατεύσουν τον τόπο τους κάτω από την απειλή 200.000 Τούρκων και έλλειψη συμμάχων. Οι Τούρκοι κατέλαβαν τη Βαρδούνια (περιοχή Βόρεια του Γυθείου) μέχρι το κάστρο του Πασσαβά , αφήνοντας άθικτη τη λοιπή Μάνη και στην ουσία εντελώς αυτόνομη . Ουσιαστικά όμως οι Τούρκοι κατάφεραν να εξασφαλίσουν σε κάποιο βαθμό τον έλεγχο της Μάνης. Οι Μανιάτες κατ’ αυτόν τον τρόπο έμειναν απερίσπαστοι από πολέμους έξω των ορίων της περιοχής τους για 50 σχεδόν χρόνια (μέχρι την επανάσταση του 1770) αλλά δεν έχασαν τον προσανατολισμό τους , παραμένοντες σταθεροί στην ιδέα ελευθερίας , πάντοτε έτοιμοι να ξανακτυπήσουν τον κατακτητή.

1769-1770 μ .Χ- Ορλωφικά: Παρά τις επιφυλάξεις τους προς τις υποσχέσεις της Ρωσίδας Αυτοκράτειρας και του Ορλώφ, οι Μανιάτες συγκρότησαν δύο «Σπαρτιατικάς Λεγεώνας» , κατέλαβαν το Μιστρά και έφθασαν μέχρι την Τρίπολη και την Πύλο. Οι Μανιάτες πάλεψαν και χύσανε πολύ αίμα, αλλά η επανάσταση αυτή απέτυχε.

1771 μ .Χ Εισβολή των Τουρκαλβανών. Μετά την αποτυχία της επανάστασης του 1770 ακολούθησε η εισβολή των Τουρκαλβανών οι οποίοι επιδόθηκαν σε άγριες σφαγές και λεηλασίες που παρατάθηκαν μέχρι το 1779. Η λοιπή έξω της Μάνης περιοχή βρίσκεται στα χέρια των Τουρκαλβανών. Οι Μανιάτες προέβαλαν αντίσταση στον Αλμυρό Δυτικά και Ανατολικά του βουνού Τρικέλι και έτσι οι τουρκαλβανοί δεν μπήκαν στη Μάνη , αλλά αναγκάσθηκαν να αναγνωρίσουν την επικυριαρχία των Τούρκων και να υποταχθούν σε διορισμένο -Έλληνα όμως- μπέη .

1776 μ .Χ : Διορίζεται ο πρώτος Μπέης στη Μάνη(Τζανέττος Κουτήφαρης). Η Μάνη χωρίζεται από το Μοριά και έκτοτε βρίσκεται στη δικαιοδοσία του αρχηγού της ναυτικής δυνάμεως των Τούρκων .Οι Τούρκοι διέγνωσαν ότι μόνο η απειλή του μακροχρόνιου αποκλεισμού από τη θάλασσα θα ασκούσε αποτελεσματική πίεση στους Μανιάτες, γιατί θα είχε σοβαρές επιπτώσεις στον επισιτισμό των κατοίκων της. Οι ηγεμόνες(μπέηδες ) της Μάνης ήταν πρόσωπα που έχαιραν μεγάλης εκτίμησης σε όλη τη Μάνη και ανήκαν σε ισχυρές οικογένειες του τόπου .

1780 μ .Χ : ΟΙ Μανιάτες εκδιώχνουν τους Τούρκους από το Κάστρο του Πασσαβά και κατέλαβαν τον κάμπο του Μαυροβουνίου και το Γύθειο.

1791 μ .Χ : Ο Λάμπρος Κατσώνης μαζί με τον πατέρα του Οδυσσέα Ανδρούτσου εγκαταστάθηκαν στο κάστρο του Πόρτο-Κάγιο και κήρυξε μαζί με τους Μανιάτες επανάσταση ,αλλά μετά από την απειλή Τούρκων και Γάλλων απεχώρησε.

1819 μ .Χ : Την 1η Οκτωβρίου οι πρόκριτοι της Μάνης υπό την ηγεσία των Μαυρομιχαλέων, Γρηγοράκηδων και Τρουπάκηδων , οι οποίοι είχαν μυηθεί εις τα της Φιλικής Εταιρίας, συνήλθαν στις Κιτριές, όπου συντάσσεται Πρωτόκολλο αδελφότητας και υπακοής στον ηγεμόνα της Μάνης εν όψει του επικειμένου ιερού αγώνα κατά των Τούρκων.
Η Μάνη ως ορμητήριο του Αγώνα.Πολύ προ της επαναστάσεως του 1821 είχε καταστεί κοινή και πανελλήνια πεποίθηση στη συνείδηση του Έθνους η ιδέα ότι μόνο στη Μάνη θα ήταν δυνατό να προετοιμασθεί και ξεκινήσει ο ιερός Αγώνας, γιατί αυτή η νοτιότατη γωνιά της Πελοποννήσου υπήρξε το μοναδικό καταφύγιο και άσυλο των κατά καιρούς διωκομένων ,αλλά και το οπλοστάσιο, το στρατόπεδο, η ακρόπολη του Ελληνισμού και η μοναδική σχεδόν κοιτίδα της Ελευθερίας του Έθνους. Η πραγματικότητα αυτή ήταν αναγνωρισμένη από όλους όσοι κατά καιρούς σκέφθηκαν να εξεγείρουν τους Έλληνες , όπωςοι Βενετοί, η Μεγάλη Αικατερίνη, ο Μέγας Ναπολέων, ο Ρήγας Φεραίος, η Φιλική Εταιρία και ο Υψηλάντης.
Ολόκληρη η Μάνη, προ της επανάστασης , είχε περίπου πληθυσμό 60.000 κάτοικους περίπου από τους οποίους ο 10.000 μπορούσαν να φέρουν όπλα και το μεγαλύτερο μέρος τους ήταν εμπειροπόλεμοι και άριστοι σκοπευτές σε αντίθεση με όλους σχεδόν τους άλλους Έλληνες, οι οποίοι ήταν πρακτικά αδύνατον να φέρουν όπλα και κατά συνέπεια να είναι καλοί σκοπευτές και γενικά καλοί χειριστές των όπλων.

6η Ιαν. 1821 Ο Κολοκοτρώνης έφθασε στην Καρδαμύλη Εκεί μαζί με τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη , τους προκρίτους και τους άλλους αρχηγούς της Μάνης προπαρασκεύαζαν το ξεσηκωμό .

23 Μαρ. !821 Οι Μανιάτες με επικεφαλής τον ηγεμόνα τους τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη εισέβαλαν στη Μεσσηνία, κατέλαβαν την Καλαμάτα και την 23η Μαρτίου !821 κήρυξαν την έναρξη του Αγώνα. Παραλλήλως οι Μανιάτες της Αν. Μάνης υπό την ηγεσία των Γρηγορακάκηδων, Τζαννετάκηδων, Κοσσονάκων και Πετροπουλάκηδων εισέβαλαν στη Λακεδαίμονα και την περιοχή της Μονεμβασίας της οποίας το κάστρο κυριεύθηκε την 23η Ιουλ.1821. Η ανδρεία κα η πολεμική εμπειρία των Μανιατών συνέβαλε σημαντικά στις νικηφόρους Μάχες στα στενά του Αγ. Αθανασίου , του Βαλτετσίου και στην άλωση της Τριπολιτσάς.

21-24 Ιουν.1826 : Οι Μανιάτες κατατρόπωσαν και ταπείνωσαν ακόμη και τον Ιμπραήμ που επεχείρησε να καταλάβει τη Μάνη και τον ανάγκασαν να τραπεί σε φυγή, μετά τη πανωλεθρία που έπαθε στην Βέργα του Αλμυρού , στο Διρό 25 Ιουν.1826 , στο Πολυάραβο την 28η Αυγ. 1826 και σε άλλες Μάχες γύρω από τα όρια της Μάνης.

Η Μάνη μετά την απελευθέρωσηΤα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης από τον Τουρκικό ζυγό, οι Μανιάτες μαθημένοι στη μακρά και συνεχή αυτονομία και ασυδοσία τους ήταν δύσκολο να προσαρμοσθούν στις απαιτήσεις ενός οργανωμένου κράτους(χωροφύλακες, νόμοι , δικαστήρια , βαρύγδουποι πολιτικοί κ.λ.π) . Οι Μανιάτες έχοντας προσφέρει τα πάντα για τον αγώνα, και με το δίκιο τους πιστεύοντας, ότι χωρίς αυτούς δεν θα είχε ξεκινήσει και πραγματοποιηθεί η απελευθέρωση της Ελλάδας , ανέμεναν και δικαίως απαιτούσαν από το Κράτος κάποια ιδιαίτερη μεταχείριση για να αμβλυνθούν τα προβλήματα επιβιώσεως που ενυπήρχαν, λόγω του αγόνου του εδάφους , του δύσβατου της περιοχής , της έλλειψης νερού , φυσικών εμπορικών λιμένων και στοιχειώδους ακόμα οδικού δικτύου.
Αντί όμως της ευνοϊκής μεταχειρίσεως που ανέμεναν αντιμετώπισαν την προκλητική και εν πολλοίς ασεβή προς τους αγωνιστές στάση των ανθρώπων του περιβάλλοντος του Κυβερνήτη Καποδίστρια, που μετέβαλε τα αρχικώς ευνοϊκά συναισθήματα που έτρεφαν για αυτόν οι Μανιάτες και τα μετέτρεψε σε σχεδόν εχθρικά . Οι Μανιάτες όμως ουδέποτε επιδοκίμασαν την άδικη δολοφονία του Καποδίστρια , που είχε ελατήρια καθαρώς προσωπικά .

1834 : Οι προκλήσεις προς τους Μανιάτες συνεχίσθηκαν και κατά τον χρόνο της Αντιβασιλείας του Όθωνα . Χαρακτηριστικό γεγονός είναι η απόπειρα του Μάουερ να κρημνίσει τους πύργους τους . Οι προκλήσεις αυτές είχαν ως αποτέλεσμα την ένοπλη αντίσταση των Μανιατών και την αιχμαλωσία ολόκληρης φάλαγγας Βαυαρικού στρατού .
Στη συνέχεια ο Όθων έστειλε στη Μάνη το Συνταγματάρχη Φέβερ , ο οποίος κατόρθωσε με ήπια μέσα, διπλωματικότητα και καλό και σεβαστό λόγο να προσεταιρισθεί τους Μανιάτες , οι οποίοι έγιναν θερμοί φίλοι του .
Έκτοτε ,πλην ορισμένων ταραχών –που ήταν οι τελευταίες-και έγιναν κατά το διάστημα της Μεσοβασιλείας (1862-63 ) , η Μάνη παρά την πλήρη εγκατάλειψη της από το Κράτος προόδευσε γενικώς και κυρίως προσέφερε μέγιστες υπηρεσίας στη συνέχεια σε όλες τις απαιτήσεις του Έθνους για θυσία αίματος, όπως στις επόμενες χρονολογίες περιγράφεται:
1866-69 : Εκατοντάδες εμπειροπόλεμοι Μανιάτες , ακόμη και ενθουσιώδεις φοιτητές αποβιβάσθηκαν κρυφά στην Κρήτη για τον αγώνα της απελευθέρωση της(1867) και πολλοί ήταν εκείνοι που εξέπνευσαν εκεί την τελευταία πνοή τους.
1904-1912 : Μακεδονικός Αγώνας:
Ο Παύλος Μελάς είχε πρωτοπαλικάρια Μανιάτες . Με Μανιάτες οπλαρχηγούς εισχωρεί κρυφά στα Μακεδονικά εδάφη για να διοργανώσει την εκδίωξη των Βουλγάρων κομιτατζή-δων. Και μετά το θάνατό του οι Μανιάτες
 (Καπετάν «Γέρμας» , Καπετάν « Ματαπάς» , Καπετάν «Ταΰγετος» , Καπετάν Τσιμπίδας , Καπετάν Νικηφόρος και πολλοί άλλοι) πρωτοστατούν στο απελευθερωτικό κίνημα της Μακεδονίας.

Αργότερα:Στους Βαλκανικούς Πολέμους ,στον Α'Π.Π, και στην Μικρασιατική Εκστρατεία οι Μανιάτες ήταν όχι μόνο απλά παρόντες , αλλά είτε ως απλοί στρατιώτες είτε ως οπλίτες βαθμοφόροι είτε ως Αξιωματικοί ήταν πάντοτε εκεί , στην πρώτη γραμμή του μετώπου και του πυρός.

Στο Β'Π.Π. σε ένα Μανιάτη συνταγματάρχη (το Δαβάκη) η Παναγιά ανέθεσε την αναχαίτιση του θρασύτατου ιταλικού Φασισμού πάνω στις αετοράχες της Πίνδου με ό,τι αυτό σήμαινε για την Ελληνική, Ευρωπαϊκή και Παγκόσμια κοινή γνώμη και ιστορία.
Η Μάνη μετά το 1950Μετά την πολυτάραχη και καταστροφική 10ετία του 1940 η περιοχή της Μάνης λόγω και της εγκατάλειψης από το Κράτος σχεδόν ερημώθηκε αφού ο παραγωγικός πληθυσμός του Μανιάτικου τόπου αναγκάσθηκε να ξενιτευτεί (Σύμφωνα με την απογραφή του 1991 ο πληθυσμός όλης της Μάνης Λακωνικής και Μεσσηνιακής ήταν 19.992 κάτοικοι.)

Οι Μανιάτες που αναγκάσθηκαν να ξενιτευτούν διαπρέπουν στα μεγάλα αστικά κέντρα του Πειραιά , της Αθήνας και του εξωτερικού.
Αν και οι Μανιάτες για πολλά χρόνια λείπουν από τον τόπο τους, επιτυχημένοι ή μη σιγά-σιγά ξαναγυρίζουν στις πατρογονικές εστίες όχι για να κατοικήσουν μόνιμα , αλλά για να ξανακτίσουν τα μνημεία και τους τάφους των παππούδων και των γονέων τους και για να συντηρήσουν ή να μεγαλώσουν τα πατρογονικά σπίτια τους σε ένδειξη σεβασμού και θαυμασμού στο αίμα, στα δάκρυα και στον ιδρώτα αυτών που κουβάλησαν από πολύ μακριά το νερό , και την άμμο , αυτών που ξαγκίστρωσαν από την πεισματάρα μανιάτικη γη τις κοφτερές , τις καυτερές και ασουλούπωτες πέτρες και τις έπλασαν σε συμμετρικά και πανέμορφα πελεκητά αγκωνάρια και αυτών που έφτιαξαν το ασβέστη στα καμίνια που καίγανε τα κούτσουρα της τιμημένης ελιάς.
Σήμερα οι Μανιάτες είναι σεμνά περήφανοι για τον τόπο τους: το Ψυχοπομπείο στο Ναό του Ποσειδώνος στο Ταίναρο, το Γύθειο, την Τευθρώνη (Κότρωνας) , τη Λας (Πασσαβάς) , το Πύρριχο (Κάβαλο) ,την Καρδαμύλη, την Καινήπολη (Κυπάρισσος), το Οίτυλο, τα Λεύκτρα, τις Θαλάμες τη Γερήνια (Κιτριές;), την Ιππόλα, τη Μέσσα, τη Βέργα , το Δυρό, την Τσίμοβα , το Τηγάνι, το Γέρο Λιμένα ,το Πόρτο-Κάγιο το Ταΰγετο και τις 100άδες των βυζαντινών εκκλησιών τους, τον Αϊ Λιά , το δάσος της Βασιλικής , τις 10άδες των πύργων της τις δεκάδες των παραδοσιακών οικισμών, τις ρούγες, τα καλντερίμια , τα μονοπάτια τα κολοσσόπιστα (κολόσπιτα) , τις κάτασπρες κροκαλένιες παραλίες και τα μαγευτικά χρυσαφένια ηλιοβασιλέματα.
Τα τελευταία χρόνια οργανώνονται σε πολλούς συλλόγους και σωματεία για να μπορέσουν να προσφέρουν ότι είναι δυνατόν στα εγκαταλελειμμένα αλλά περήφανα χωριά τους που πάντοτε τα θυμούνται με αγάπη και νοσταλγία.
Τη θύμηση της Μάνης
της πέτρας και του αέρα της Μάνης
θα την παίρνω πάντα μαζί μου
όπου πηγαίνωΣαν φυλακτό.
(Γιώργος Φτέρης-Τσιμπιδάρος 
Μάνη, Πατρίδα μου, 1976)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου